Slavernij en erfzonde

... aldus een der directeuren der Javasche Cultuur Maatschappij.

Zoals iedere natie draagt de onze een volksschuld. Als karma niks anders is dan de wet van oorzaak en gevolg kun je ook van volkskarma spreken. Dat klinkt nuchterder dan de joods-christelijke ideologie van schuld. Want als we van een volksschuld spreken, raakt elke onnozele nieuw geborene met erfzonde behept. Nee, dan bekijkt de term volkskarma de kwestie van twee kanten. Zoals het hoort. Dan moeten ook termen als politionele acties of speciale militaire operatie herijkt worden. Het betreft namelijk gewoon invasie of ordinair oorlog voeren, met alle wandaden die er aan te pas komen.

Volkskarma is groter dan de enkeling die er als acteur bij optreedt. En moet je als volk uitzweten, zoals de Duitsers. Die hoef je er niet aan te herinneren, anders dan ons Nederlanders, die liefst naar anderen wijzen. Neem bijvoorbeeld de Gouden Eeuw, die – weliswaar van goud – toch minder schittert dan eerst. Zo ongeveer als de van goud en zilver blakende Spaanse kerken: want dat is ook allemaal gewoon maar gejat. Of de meest efficiënte collaboratie (1940 – 1945) van heel Europa inzake de 'Jodenkwestie'. Of de reeds genoemde ‘politionele acties’, waarvan de vrij recente gruweldaden pas nu echt tot ons beginnen door te dringen. Hoe is het overigens mogelijk dat een volk, net onder de Germaanse knoet vandaan, in Indonesië zulke misdaden tegen de menselijkheid begaat?! Historisch besef moet leiden tot het vermijden van nogmaals ernstig in de fout te gaan. Zou je denken. Politieke asielanten weten – of voelen – wel beter…

Neem de slavernij bijvoorbeeld: een oorspronkelijk vrij mens wordt van haar vrijheid beroofd en tot verlengstuk van andermans wil gemaakt. Daar moest toen al geen vrije ziel aan denken, maar met hulp van Bijbel en kerk vonden we al snel een alibi: de hiërarchische meerwaarde van blankheid. Het besef van gelijkwaardigheid is nog steeds niet in iedere beschaving doorgesijpeld, die van de V.S. voorop. Daar gaat het echt om fundamentele zaken. Het besef van gelijkwaardigheid van alle leven is de stille, vanzelfsprekende voorwaarde voor respect.

Voel ik mij schuldig aan slavernij en de gevolgen ervan? Het lijkt wel of gekleurde activisten mij de identiteit van Nederlander te zijn, willen opdwingen. Eindelijk bijna helemaal vrijgevochten als kosmopoliet is daar het WK voetbal en heb ik het over: ‘We speelden te slaafs volgens de pijpen van een coach en durfden daardoor onze spontane creativiteit niet de vrije loop te laten.’ We…?!

Slavernij op één hoogte met een WK? Als het om de verleiding van identiteitsvorming gaat, is er geen verschil. Maar dan moet je de moed van deconstructie van ficties hebben. Want een natie is net zo’n mensgemaakte fictie als godsdienst, een partijprogramma of milieu. Maar ik ben nu eenmaal geboren in dit tijdsgewricht, binnen deze cultuur, die mij omgeeft met onderling concurrerende denkbeelden die allemaal naar aandacht snakken en lief gevonden willen worden. Dat geldt ook voor de vierde en vijfde generaties van ná de slavernij.

De vrijheid van een individu is onaantastbaar, fysiek en geestelijk, en is het hoogste goed op aarde (geen president heeft het recht het leven van een ander tot hel te maken). Ik maak geen excuses voor de verschrikkingen van slavernij toegevoegd door mijn voorouders aan de stamouders van mijn buren. Mijn voorouders waren overigens dagloners, dienstbodes, knechten, zeepzieders, landbouwers en landlopers (alleen mijn grootvader was fout in de oorlog, en met hem ben ik nog lang niet klaar). Ik bén geen dader en jij bént geen slachtoffer. Maar het staat je vrij om je slachtoffer te vóelen. Maar verwacht van mij geen ‘sorry’. Ik kijk naar het verleden om er voor nu en de toekomst van te leren. En uiteindelijk zitten wij allemaal in hetzelfde schuitje. Laten wij dát heel zien te houden en opsmukken, voor zolang als het duurt.